Kokarda Narodowa - historia, szablon do samodzielnego wykonania kotylionu

Tadeusz Jeziorowski – członek Komisji Heraldycznej

W symbolice międzynarodowej najważniejszym znakiem identyfikującym państwo w gronie innych jest herb państwowy. Herb to znak utworzony z godła umieszczonego w polu tarczy herbowej.
Herbem Rzeczypospolitej Polskiej, mającym nazwę własną – Orzeł Biały, jest od przeszło 700 lat widniejący w polu czerwonym wizerunek ukoronowanego białego Orła ze złotym dziobem i szponami. Taką samą rolę jak herb, pełni u nas godło, czyli Orzeł z herbu Rzeczypospolitej, przedstawiony sam, bez tarczy. Znakiem równorzędnym, a dziś w symbolice międzynarodowej nawet dominującym, jest flaga państwowa – określony zestaw barw wywiedzionych zwykle z herbu państwowego.

Barwami naszego państwa są biel i czerwień.

Ta ostatnia winna odpowiadać barwie cynobru, co sprecyzowano dopiero w 1927 r. Jako barwa narodowa dawniej często występowała czerwień ciemniejsza – pąs, karmazyn i zbliżony do tego koloru amarant, co jeszcze dziś jest błędnie uważane za właściwy odcień polskiej czerwieni. W poziomym układzie, w jakim nasze barwy występują przede wszystkim na fladze państwowej, biel u góry odpowiada bieli Orła, a czerwień u dołu – czerwieni pola herbowego (tarczy). Ustanowioną w 1919 r. polską flagę państwową wykonuje się zawsze z dwóch równych pasów.
Barwy mogą być prezentowane także na innych znakach narodowych, np. na chorągiewkach. Wówczas, w części swobodnej (po przeciwnej od drzewca), może być trójkątne wcięcie na wzór dawnych proporczyków z lanc ułańskich spopularyzowanych sukcesami jazdy polskiej w dobie wojen napoleońskich. Z kolei naramienne opaski Armii Krajowej czy członków „Solidarności”z 1980 r. były tylko zestawem barw jak na fladze. O wiele starszym układem polskiej bieli i czerwieni jest upinana z nich w koło kokarda.

Kokarda, której nazwa wywodzi się z języka francuskiego, pierwotnie była noszoną na nakryciu głowy ozdobą z pęku wstążek, co Francuzi nazwali cocarde. W XVIII w. ułożona z białych wstążek już w koło, stała się na kapeluszach mundurowych znakiem przynależności państwowej. Przyjęła się w innych państwach i stąd w różnych językach jej nazwa brzmi podobnie: w języku włoskim coccarda, niemieckim Kokarde, angielskim cockade. Tak, jak u nas, także u Węgrów jest to kokárda, tylko Szwedzi piszą kokard.

Rzeczypospolitej kokarda pierwotnie też była biała, symbolizując królewską zwierzchność władzy nad wojskiem. Pod koniec XVIII w. i w latach Księstwa Warszawskiego noszona na czapkach bywała już biało-czerwona, ale w Królestwie Polskim stała się ponownie białą. Biało-czerwona kokarda narodowa sankcję ustawową otrzymała dopiero w Powstaniu Listopadowym. Sejm 7 lutego 1831 r. wprowadził kokardę dwubarwną, odwołując się do przyjętego powstańczego herbu Królestwa Polskiego, przedstawiającego w ukoronowanej tarczy dwudzielnej w słup, tj. podzielonej pionowo, w czerwonych polach białego Orła i białą Pogoń Litewską. Herb ten odzwierciedlał dwoma godłami obie części dawnej Rzeczypospolitej. Był to pierwszy przepis ustalający nasze biało-czerwone barwy narodowe, towarzyszące nam nieodmiennie do dziś.
Biało-czerwone kokardy noszono w kolejnych powstaniach narodowych. W 1919 r. stały się na krótko oficjalnym znakiem powstańczego wojska w Wielkopolsce, a w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. znaczyły żołnierzy-ochotników oraz wspomagających wojsko duszpasterzy, tzw. kapelanów lotnych.

W 2008 r. przywrócenia kokardy narodowej (które zostało zainicjowane już w 2006 r. w Poznaniu), podjął się śp. Lech Kaczyński Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Od tej pory biało-czerwone kokardy zdobią uczestników świąt narodowych – 11 Listopada i 3 Maja.

Zgodnie z zasadami podkreślającymi nadrzędność godła herbowego, a nie pola tarczy, na którym godło występuje, kokardę polską upina się bielą w środku. Tylko jeżeli kokarda ma być tłem dla przypinanego na nią dodatkowo Orła, biel jest na zewnątrz, a czerwień wypełnia środek.

Biało-czerwone kokardy to znak narodowej tożsamości, stąd zawsze nosimy je na sercu.
Kokarda narodowa to nie kotylion!

ZARZĄDZENIE Nr 5/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ

z dnia 9 kwietnia 2014 r. w sprawie sposobu i okoliczności stosowania symboli Rzeczypospolitej Polskiej w jednostkach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej

ROZDZIAŁ IV
Barwy Rzeczypospolitej Polskiej
§ 22.
1. Barw biało-czerwonych można używać w jednostkach:
1) namalowanych na sprzęcie wojskowym;
2) w formie wstęgi podczas uroczystości z okazji odsłonięcia w szczególności tablicy pamiątkowej, pomnika, obelisku oraz otwarcia obiektu lub przekazania sprzętu;
3) w formie szarfy do dekoracji urny z prochami podczas pogrzebów;
4) w formie kokard narodowych używanych podczas uroczystości;
5) jako element dekoracji podczas uroczystości oraz w salach tradycji;
6) na drukach i wydawnictwach wojskowych.
2. Udrapowane tkaniny w barwach biało-czerwonych muszą mieć biały pas u góry, a zawieszone pionowo biały pas z lewej strony, patrząc z przodu.
3. Kokardy narodowe w barwach biało-czerwonych:
1) mogą być używane w szczególności z okazji: Dnia Flagi Rzeczypospolitej Polskiej, Święta Narodowego Trzeciego Maja, Święta Wojska Polskiego i Narodowego Święta Niepodległości;
2) wpinane są z lewej strony w klapę munduru lub ubioru cywilnego;
3) składają się z dwóch okręgów: białego centralnego oraz okalającego go czerwonego, o średnicy 40 do 60 mm, przy czym promień okręgu białego powinien stanowić ½ promienia kokardy.